Umiejętność przeżywania sztuki

Estetyczna wrażliwość na jej różnorodne wartości i treści, do tak pojętej metodyki programowo nie należała. Pełne i prawdziwe wychowanie estetyczne realizowali tylko wybitni zapaleni entuzjaści sztuki. W Polsce nie było ich wielu: pierwsza publikacja na temat wychowania estetycznego ukazała się w r. 1903 (O wychowaniu estetycznym), jej autorką jest Janina Mortkowiczowa, która postulowała „przygotowanie dzieci do odczuwania piękna w naturze i w sztuce, uzdolnienie ich do odbiorczego poznawania wrażeń estetycznych, rozwinięcia w nich poczucia i smaku estetycznego”. W latach międzywojennych pionierskie próby realizacji szeroko pojętego wychowania estetycznego podejmowali m. in. Antoni Buszek w zakresie swobodnej- ekspresji plastycznej dzieci, Nela Sa- motyhowa w zakresie kontaktu dzieci ze sztuką plastyczną. Swoiście pojęte wychowanie estetyczne jako zachęta do własnej ekspresji w dziedzinie sztuki dramatycznej realizował np. Lucjan Komarnicki („Teatr szkolny”, 1926); należało ono również do programu uniwersytetów ludowych, organizował je z dużym powodzeniem Jędrzej Cierniak. W roku 1939 ukazała się, i dziś jeszcze aktualna, praca S. Ossowskiego pt. Rola wychowawcza sztuki (przedrukowana w skrócie w tomie U podstaw estetyki, w 3 wydaniu powojennym, Warszawa 1958, PWN). W okresie dwudziestolecia Polski Ludowej podjęto różnorodne badania nad wychowaniem estetycznym, ich prezentacja nasuwa jednak pewne trudności, zwłaszcza metodologiczne. Stając bowiem na stanowisku rygorystycznie precyzyjnym trzeba by stwierdzić, iż teoria wychowania estetycznego była przedmiotem nielicznych tylko refleksji, które znalazły wyraz w formie publikowanej.