Trzeci nurt badań i rozważań w powojennej pedagogice polskiej

Ze styku nauk pedagogicznych i nauk filozoficznych może najmniej rozbudowany (najmniej posiadający publikacji samoistnych), ale istotny to badania, rozważania i dyskusje nad metodologicznym charakterem pedagogiki i nauk pedagogicznych w ściślejszym tego słowa znaczeniu, to analizy terminologiczne i rozważania nad metodami badań i technikami badawczymi w pedagogice. Wypływały one z przekonania, iż potrzebna jest samowiedza metodologiczna w zakresie uprawianej dyscypliny naukowej, i to szczególnie w czasie, kiedy dokonuje się przebudowy metodologicznej nauki, odrzucając tradycyjne dziedzictwo założeń wyraźnie idealistycznych albo w najlepszym wypadku eklektycznych i zmierzając możliwie konsekwentnie do oparcia uprawianej dyscypliny na założeniach materialistycznych. Ponadto rozważania nad metodologicznymi podstawami pedagogiki wypływały z przekonania, że logiczne i metodologiczne analizy pojęć i zagadnień pedagogicznych oraz poszukiwanie nowych i doskonalenie metod i technik badawczych już stosowanych przyczynia się do postępu wiedzy pedagogicznej. Jakie fakty z tego zakresu powinniśmy tutaj odnotować? Co pewien czas podejmowano dyskusję nad precyzowaniem podstaw metodologicznych pedagogiki w duchu metodologii marksistowskiej i nad ideologicznym charakterem kształtującej się u nas pedagogiki socjalistycznej. Pewnymi etapami były w tej sprawie następujące wydarzenia: Pierwszy Kongres Nauki Polskiej, XX Zjazd KPZR i przełom październikowy u nas, VII Plenum KC PZPR i ustawa z 15 lipca 1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania, XXII Zjazd KPZR i Program przyjęty na tym zjeździe wreszcie XIII Plenum KC PZPR i IV Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.