STAN I POTRZEBY WIEDZY O PROCESACH WYCHOWANIA MORALNEGO

Pełne rozwinięcie programu wychowania moralnego i jego efektywna realizacja wymagają nie tylko wyznaczenia zakresu problematyki i treści tego wychowania oraz określenia jego przedmiotu i zadań, lecz muszą znaleźć także silne oparcie w praktycznej wiedzy ukazującej przebieg i zasady organizacji procesów wychowania moralnego. Niepodobna jednak organizować procesu wychowania moralnego, dopóki nie dysponujemy wyraźną odpowiedzią na pytanie, kogo mamy wychować i jakie elementy osobowości wychowanka kształtować. Toteż wiedza o zasadach organizacji procesów wychowania moralnego może rozwijać się tylko w harmonii ze świadomością zakresu, przedmiotu, treści i celów tego wychowania. Uwaga ta potwierdza się w całej pełni w toku przeglądu dotychczasowego dorobku teorii wychowania moralnego w Polsce. Dysponuje ona niewątpliwie cennymi rozwiązaniami wielu problemów z reguły wtedy, kiedy skutecznie przezwyciężono trudności w innych dziedzinach dociekań tej nauki. Zerwanie z tradycyjnym poglądem o dziejowej, społeczno-politycznej neutralności ideałów i wartości moralnych pozwoliło przede wszystkim ukazać samą istotę procesu wychowania moralnego. Według tradycyjnych poglądów związanych z idealistyczną filozofią kultury rozwój moralny człowieka jest stopniowym wrastaniem w świat niezmiennych i obiektywnych wartości, dokonuje się więc niezależnie od przemian społeczno-historycznych i z dala od nich. Koncepcjom takim z całą ostrością przeciwstawiono u nas marksowską myśl w kwestiach wychowania, według której polega ono nie na adaptacji do panujących stosunków społecznych, lecz przekształcaniu świata przez ludzi i dla ludzi. Zaś wychowanie może tylko wtedy w teraźniejszości służyć przyszłości, gdy powiązane zostanie z rewolucyjną praktyką stwarzającą tę przyszłość. Nie można więc odłączyć od siebie społecznego procesu przebudowy życia i przekształcania ludzi.