Przystąpienie do zaprojektowania ideału moralnego w wychowaniu społecznym

Opracowania programu jego kształtowania wymagało rozwinięcia jeszcze innego działu refleksji w zakresie teorii wychowania moralnego. Ideał ten musiał zostać powiązany i konsekwentnie wyprowadzony z analizy zarówno tych warunków życia społecznego, jaskie aktualnie istnieją, jak i tych, ku którym zmierzamy. Ten rodzaj teoretycznych dociekań miał przed sobą pionierską drogę, bowiem dominowało u nas przekonanie o ponadczasowości i niezmienności ideałów wychowawczych. Nie trzeba wykazywać silnych związków takich koncepcji ideału moralnego z fideistycznymi kierunkami w filozofii, według których w świecie istnieją obiektywnie trwałe i niezmienne wartości duclha, które człowiek powinien w swoim indywidualnym życiu urzeczywistniać. Dopiero prace K. Marksa i F. Engelsa obaliły tę metafizykę i pokazały faktyczną zależność moralności od warunków życia społecznego. Przyjęcie tezy o historycznych i klasowo-społecznych uwarunkowaniach moralności pociąga za sobą konieczność rzutowania postulowanego ideału ‘moralnego na konkretne tło stosunków ekonomiczno-społecznych, w jakich ma żyć i jakie ma kształtować wychowywane pokolenie. Wychowanie w ustroju socjalistycznym bowiem traci swój dotychczasowy adaptacyjny charakter. Może ono i powinno być doniosłym czynnikiem postępu społecznego przystosowując młode pokolenie do spotkania z nowym i wdrażając je do konstruktywnej przebudowy starego w określonym kierunku.