Próby integracji

Teoretyczne refleksje i badania nad wychowaniem plastycznym i muzycznym w znacznym stopniu wpłynęły na pogłębienie nowych koncepcji programowych. Propozycja sformułowania przez Katedrę Pedagogiki Ogólnej Uniwersytetu Warszawskiego i opublikowana w tomie zbiorowym pt. Szkoła podstawowa w społeczeństwie socjalistycznym, pod redakcją B. Suchodolskiego (Wrocław-—Warszawa—Kraków 1963), akcentuje walor wychowawczy szeroko pojętej sztuki w postaci zajęć artystyczno-tećhnicznych i umuzykalniania. Wychowanie przez sztukę ma rozszerzać zasięg postawy wobec życia i pogłębiać jej treść, ogarnia zatem zarówno wychowanie umysłowe, jak i wychowanie społeczne, a w wielu wypadkach i wychowanie fizyczne. Realizacja tej koncepcji, podjęta przez różne szkoły na terenie całej Polski, ma charakter do- świadczalno-badawczy. Silniej akcentując kierunki kształcenia niż przedmioty nauczania ma uwydatnić pokrewieństwo między różnymi treściami wychowania estetycznego, a zatem między różnymi dziedzinami sztuki: plastyką, muzyką, literaturą i ich oddziaływaniem. Analogiczne założenia przyświecały interesującej próbie podjętej przez J. Cofalika (Malarstwo i muzyka w nauczaniu języka polskiego, Katowice 1961) w szkole podstawowej i średniej. Proponuje on nowy sposób nauczania, pozwalający nauczycielowi-poloniście na rozwijanie u młodzieży przeżyć estetycznych przez stworzenie odpowiednich warunków i’ operowanie różnorodnymi bodźcami, pobudzającymi odczucia estetyczne. Metoda Cofalika pokazuje możliwość współdziałania różnych dziedzin sztuki w procesie wychowania estetycznego. Podstawą staje się utwór literacki pojęty jako dzieło sztuki, w różnorodny sposób powiązany z innymi dziełami: plastyki czy muzyki (utwory literackie inspirowane przez muzykę czy plastykę, utwory malarskie i muzyczne oparte na motywach literackich, obraz w ujęciu różnych dziedzin sztuki). Teoretycznym odpowiednikiem tego typu myślenia o literaturze, z akcentem jednak na powiązania literatury ze sztuką filmową, zdaje się być oryginalna i odkrywcza praca Kazimierza Wyki pt. Podróż do krainy nieprawdopodobieństwa (Kraków 1964, Wydawnictwo Literackie). Inne jeszcze rodzaje więzi między różnymi dziedzinami sztuki uwydatnia praca Jerzego Kossaka W poszukiwaniu stylu epoki (współczesne przemiany cywilizacyjno-techniczne, a nowe formy w sztuce i architekturze), która ukazała się w r. 1961 w wydawnictwie Iskry. Autor podejmuje bowiem nie tylko tak przecież istotną problematykę nowoczesności w sztuce, lecz także zastanawia się nad „kształtem nowego piękna”, które wnika w codzienność dzięki przymierzu techniki i sztuki. Rozważania Kossaka wydają się szczególnie przydatne dla pogłębienia teorii wychowania estetycznego, która coraz szerzej uwzględnia zagadnienia tzw. piękna na co dzień, kultury dnia codziennego, sztuki użytkowej. Treść nowego wychowania estetycznego, na które składa się równocześnie oddziaływanie różnych dziedzin sztuki na całokształt osobowości: na intensyfikację życia psychicznego, sposób widzenia i rozumienia świata i człowieka, na kształtowanie postawy twórczej, jest przedmiotem refleksji Ireny Wojnar w książce pt. Perspektywy wychowawcze sztuki (Warszawa 1965, NK). Szczególnie uwydatnione tu zostało takie działanie sztuki, które może pogłębiać integrację człowieka z rzeczywistością, w której żyje i którą przetwarza, wpływać ma bardziej zintegrowany charakter ludzkiej działalności, organizować i harmonizować dyspozycje psychiczne, a więc przyczyniać się do wszechstronnego rozwoju twórczej osobowości.