PROBLEMY ROZWOJU MOWY I MYŚLENIA DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

Jak już wspomniano we wstępie, rozwój mowy i myślenia dzieci w wieku przedszkolnym był przedmiotem szeregu prac naukowo-badawczych. Badania w tym zakresie zostały niedługo po wojnie rozpoczęte w Zakładzie Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Z inicjatywy i pod kierunkiem pirof. Stefana Szumana podjęto prace nad słownikiem dziecka do lat 7. Przedmiotem badań prof. Szumana i jego współpracowników jest słownik dziecka jako odzwierciedlenie wpływu własnych doświadczeń oraz mowy otoczenia na rozwój jego mowy. Metodą badań była analiza dzienników prowadzonych dla celów badawczych przez matki mające psychologiczne wykształcenie. Wszystko, co dziecko mówiło, zapisywane było w dziennikach dosłownie w kontekście całej sytuacji, w jakiej to mówienie się odbywało. Zakład dopracował się ok. 10 takich dzienników. Były one i są nadal kopalnią materiału do różnorodnej analizy. Jakkolwiek z czego autorzy prac opartych na tym materiale zdają sobie sprawę dzienniki rejestrują mowę dziecka z określonego, inteligenckiego środowiska, jednak uzyskane tą drogą materiały dają wgląd w sam proces wytwarzania i rozwoju słownika dziecka, dają podstawę do porównywania tego procesu z mową dzieci różnych środowisk, dostarczają dogodnego punktu wyjścia do dalszych badań empirycznych tego typu. Pierwsze sprawozdania z podjętych badań zostały opublikowane w roku 1955 w II tomie „Studiów Pedagogicznych”. S. Szuman przeprowadził analizę słownika 20 dzieci 2-letnich i 2 dzieci 4-letnich pod Względem treści, traktując zasób słów jako sprawdzian tego, co sobie dziecko w danym okresie rozwoju potrafi wyobrazić. Przedmiotem analizy było stosowanie w mowie dziecka rzeczowników i czasowników różnych kategorii treściowych, narastających w mowie pod wpływem potrzeb dziecka i oddziaływań otoczenia. Maria Przełącznikową prześledziła zasób przymiotników w mowie dwóch dziewczynek 4 i 5-letnich pod kątem stosowania przez dziecko określeń jakościowych oraz bogacenia się kategorii znaczeniowych od wartościujących „cacy” i „be” przez nazywanie cech zmysłowych aż do wyrażania takich operacji myślowych, jak ujęcie stosunków realności, czasu, własności, podobieństwa i in. Również na podstawie dzienników została napisana praca tej samej autorki (będącej zarazem autorką jednego z dzienników) na temat struktury i funkcji! zdań u dzieci w wieku przedszkolnym.