Nizina la platy

W referacie Sekcji Nauk Społecznych i Humanistycznych tłumaczono, iż „przez kierunki postępowe rozumiemy te, które wyrażając interesy klas w danym okresie rewolucyjnych obiektywnie sprzyjały sprawie rozwoju społecznego od form niższych ku wyższym. W antagonisty czynnych formacjach społeczno-ekonomicznych postępowe te kierunki i poglądy, które dają obiektywnie wyraz krytyce swego okresu i w ten sposób stają się siłą podważającą istniejący ustrój i jego urządzenia w interesie klasy rewolucyjnej”. Konkretne zastosowanie tej reguły w badaniach nad dziejami myśli pedagogicznej nie były jednak łatwe. Wprawdzie nie istniały u nas tendencje do całkowitego odrzucenia dotychczasowego rozwoju myśli pedagogicznej, jako przynależnego bez reszty do nadbudowy ideologicznej baz, które przestały istnieć, ale operowanie schematem „postępowe” i „reakcyjne” było niekiedy bardzo mechaniczne i wulgarne; prowadziło ono do powierzchownego odrzucenia z pedagogicznej tradycji zbyt wielu elementów, nawet takich, które powinny i mogły zachować swój walor poznawczy, a co najmniej swe znaczenie jako pozycje do dyskusji i polemiki. Nie zawsze pamiętano, iż marksizm nie odrzucał burżuazyjnej filozofii i ekonomii, ale je przezwyciężał w trudnej i wnikliwej analizie.