Niekonsekwencja płynącya z rozmaitych kierunków filozoficznych

W świetle tych studiów krytykę różnorodnych systemów pedagogicznych zarówno z przeszłości, jak i współczesnych. Jednocześnie starano się zdać sobie sprawę z filozoficznych, materialistycznych założeń pedagogiki socjalistycznej. Rozważania nad pedagogicznymi konsekwencjami wynikającymi z różnych systemy filozoficznych miały i mają różny charakter w pedagogice. Zwykle systemy pedagogiczne opierające się na tych systemach filozoficznych klasyfikuje się i charakteryzuje w zależności od przyjętej klasyfikacji kierunków filozoficznych. Często wyodrębnia się na przykład idealizm, realizm, pragmatyzm, naturalizm, psychologizm itp. i według tego podziału klasyfikuje się i omawia systemy i poglądy pedagogiczne w przeszłości i teraźniejszości. Wspomniany na wstępie amerykański badacz, J. S. Brubacher (Modern Philosophies of Education, 1950), przedstawił inną próbę klasyfikacji. Najpierw wszelkie kierunki podzielił na dwie wielkie grupy: (1) progresywizm i (2) esencjalizm, tradycjonalizm i perennializm. Z kolei w obrębie progresywizmu omawia pragmatyzm, instrumentalizm, eksperymentalizm, rekonstrukcyjnym i romantyczny naturalizm, a w obrębie drugiej grupy idealizm, naturalistyczny realizm, racjonalny humanizm i katolicki supematu- ralizm. Klasyfikacja ta ma się według niektórych autorów dodatnio wyróżniać tym, iż akcentuje przeciwieństwa i sprzeczności między traktowaniem człowieka jako „istoty wiecznej” (esencjalizm, tradycjonalizm, perennializm) i jako „istoty zmiennej”, nastawionej prospektywnie i dążącej w przyszłość (progresywizm). Ale inni autorzy amerykańscy przyjmują inny podział. J. Park (Selected Readings in the Philosophy in Education, 1958) wyodrębnia kierunki pragmatystyczne, idealistyczne, realistyczne i oparte na rozmaitych doktrynach religijnych (katolicyzmu, protestantyzmu, mozaizmu itd.). W zbiorowych szkicach wydanych przez Ph. H. Phenixa (Philosophies of Education, 1961), które były podstawą odpowiednich audycji radiowych i telewizyjnych, mówi się kolejno o eksperymentalistycznym punkcie widzenia, o klasycznie realistycznym punkcie widzenia, o wychowaniu dla życia, o wychowaniu dla umysłowej dyscypliny, o wychowaniu dla dojrzałości psychicznej, o wychowaniu moralnego charakteru, o protestanckim, katolickim, żydowskim, konserwatywnym, rekonstrukcjonistycznym, narodowym punkcie widzenia, o wychowaniu do wolności. Samo to wyliczenie pokazuje, jak bardzo dowolna jest taka „klasyfikacja”. Raczej uznać to należy za rezygnację z wszelkich prób klasyfikacyjnych, a omawianie filozofii wychowania głównie według popularności lub rozgłosu poszczególnych jej kierunków czy przedstawicieli.