Materialistyczna koncepcja kształtowania osobowości człowieka

Są to problemy wychowania kolektywnego. Jednostka rozwija się moralnie poprzez sytuacje społeczne. Sytuacje te powinny ulegać nieustannemu rozszerzaniu zarówno co do swego zakresu, jak i różnorodności i stopnia trudności. Jednostka powinna być więc systematycznie przygotowywana do udziału w życiu coraz szerszych grup społecznych. Wychowanie moralne jest wdrażaniem jej do konstruktywnego uczestnictwa w życiu tych grup. Nie ulega przeto wątpliwości, że powinno ono toczyć się w. zespole. Zespół w socjalistycznym wychowaniu moralnym staje się więc nie tylko nieuniknionym jego tłem, lecz koniecznym warunkiem realizacji procesu wychowania moralnego. Co więcej, jeśli poprzez życie w zespole ma jednostka nabywać postaw moralnych, to o rezultatach wychowania moralnego decydować będą także procesy, jakie w nim zachodzą, oraz właściwości, jakich zespół nabywa. Możemy przetoi z pełnym uzasadnieniem mówić o idealnym zespole jako środku wychowania moralnego, a zarazem pośrednim celu tego wychowania. Taki właśnie zespół miał na myśli Makarenko budując zręby teorii kolektywu. Tymczasem w ciągu ostatnich lat idea wychowania w kolektywie i przez kolektyw stała się przedmiotem niejednej krytyki. Wysuwano argumenty o ujemnym wpływie zespołu na rozwój indywidualności jednostki, o nieprecyzyjności pojęcia kolektywu itp. Zarzuty te nie pozostały bez odpowiedzi. Nie tutaj też miejsce na ich szczegółowe roztrząsanie. Nie ulega wszakże wątpliwości, że teoria wychowalnia w duchu moralności socjalistycznej stoi zdecydowanie na stanowisku wychowania kolektywnego. I jeżeli nie zawsze możemy odnotować sukcesy tego wychowania, to są one spowodowane nie tyle błędnością założeń, ile nieumiejętnością ich stosowania. Toteż przed współczesną teorią wy chowania moralnego staje dalsze zadanie: opracowanie szczegółowej metodyki wychowania w zespole.