Literatura i teatr

Badania nad teorią wychowania estetycznego w zakresie literatury nie mają właściwie zbyt bogatej tradycji, jakkolwiek na szeroką skalę prowadzone są ogólne badania czytelnictwa dzieci i młodzieży. Zwraca się jednak w nich uwagę na ogólnowychowawcze znaczenie książki, szczególnie w kształtowaniu postaw moralno-społecznych (por. Anna Przecławska Książka w życiu młodzieży współczesnej, Warszawa 1962, NK), i z tej racji zagadnienie to przekracza zakres tematyczny niniejszego szkicu. Trzeba jednak przypomnieć publikacje takie, jak Baśń w literaturze i w życiu dziecka, co i jak opowiadać Stefami Wortman (Warszawa 1958, Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich) oraz Ireny Słońskiej Dzieci i książki (Warszawa 1957, PZWS). Bardzo ważna i odkrywcza jest książka S. Szumana Ilustracja w książkach dla dzieci i młodzieży (Kraków 1951, Wiedza Zawód Kultura), której przedmiotem jest równocześnie analiza tekstów literackich i optymalnie odpowiadających im ilustracji oraz ich funkcji wychowawczej. W bogactwie refleksji teoretycznych na temat literatury trudno wyodrębnić to, co w szczególny sposób pogłębia i rozszerza ogólną teorię wychowania estetycznego. Zupełnie wyjątkową wartość mają cytowane już prace Romana Ingardena, a wśród nich studium O poznawaniu dzieła literackiego, drukowane w tomie I Studiów z estetyki. Znalazła się tam analiza przeżycia estetycznego i jego odpowiednika: przedmiotu estetycznego. Także obszerna książka tego samego autora, O dziele literackim. Badania z pogranicza ontologii, teorii języka i filozofii literatury, przełożona z oryginału niemieckiego (Warszawa 1960, PWN), choć nie służy bezpośrednio celom wychowania estetycznego, zasadniczo jednak wzbogaca jego teoretyczne podstawy. Trzeba też przypomnieć inną jeszcze, mniej może znaną pracę Ingardena: Formy obcowania z dziełem literackim (w tomie pt. Szkice z filozofii literatury, Łódź 1946), pisaną, jak się wydaje, z myślą o wychowawczej roli literatury.