Książki poświęcone pedagogice współczesnej

Stosunkowo wiele bardzo ważnego dla dziejów myśli pedagogicznej materiału znajduje się w książkach poświęconych pedagogice współczesnej; zazwyczaj nie są one obejmowane bibliografią prac z historii wychowania i myśli pedagogicznej, ograniczanej do pozycji, których głównym zadaniem jest studium historyczne. Przyjęcie jednak takiego założenia prowadzi do fałszywego obrazu rzeczywistości naukowej w dziedzinie historii myśli pedagogicznej; cechą charakterystyczną tej rzeczywistości jest właśnie to, iż studia nad dziejami myśli pedagogicznej wyrażają się nie tylko w publikacjach bezpośrednio i całkowicie poświęconych historii pedagogiki, ale również i w publikacjach poświęconych bezpośrednio pedagogice współczesnej, zajmujących się jednak bardzo intensywnie jej dziejami w aspekcie określonych problemów. Z prac pedagogicznych, które wnosiły wkład do dziejów myśli pedagogicznej, oświetlając te dzieje w nowy sposób z pozycji nowych metodologicznie i merytorycznie, wymienić należy B. Suchodolskiego Wychowanie dla przyszłości, które w drugim wydaniu (1959) zawiera w osobnej części obszerny zarys syntetyczny rozwoju i ograniczeń pedagogiki dotychczasowej, charakteryzowanej jako pedagogika wartości absolutnych, pedagogika tradycjonalna, pedagogika aktualizmu, pedagogika utopizmu itd. i analizowanej krytycznie z pozycji społeczeństwa budującego swą socjalistyczną przyszłość. W pracach dydaktycznych W. Okonia, jak również w jego studium o osobowości nauczyciela, znajdują się krytyczne rozważania na temat dziedzictwa myśli pedagogicznej w tych zakresach; zasadniczą dyskusję z koncepcjami Herbarta i Deweya podejmował K. Lech w studiach dotyczących łączenia teorii z praktyką w procesie myślenia.