Koncepcja wychowania prowadzi do niezwykle doniosłych konsekwencji dla teorii wychowania moralnego

Dotyczą one trzech wielkich grup zagadnień, z których każda stała się przedmiotem obszernych dociekań. Pierwsza grupa zagadnień dotyczy powiązania procesów wychowania moralnego z konkretnym życiem społecznym, jego przemianami i dynamiką. Wychowanie moralne jest przygotowaniem jednostki do społecznego współżycia. Ale współżycie to nie toczy się w jakimś zamkniętym i izolowanym kręgu. Środowiskiem życiowym współczesnego człowieka jest obiektywny świat społeczny, świat instytucji, dzieł, stosunków i aktywności ludzi2fl. Nie może więc wychowanie moralne toczyć się z dala od wszelkich przejawów życia społecznego. Wręcz przeciwnie, socjalistyczne wychowanie moralne jest rozwijaniem społecznego zaangażowania jednostki. Przyjęcie takiej, zbudowanej na racjonalnych przesłankach, koncepcji wychowania moralnego nie jest jednak bynajmniej równoznaczne z zamknięciem zagadnienia. Wręcz przeciwnie, dopiero teraz zostało ono poprawnie postawione otwierając drogę dio całego szeregu zagadnień szczegółowych. Przed teorią wychowania moralnego staje przede wszystkim zadanie opracowania- form i metod oraz zasad organizacji takiego procesu wychowania, który polegałby na społecznym aktywizowaniu jednostki. Nie dysponujemy jeszcze pełnym, poprawnym teoretycznie i uniwersalnym systemem takiego wychowania. Ale nie ulega wątpliwości, że dorobek empirycznej wiedzy i doświadczeń w tym zakresie stale wzrasta. Dokonano nie tylko prób. praktycznego wprowadzenia w życie omawianej tu koncepcji wychowania moralnego, lecz także teoretycznego opracowania ich wyników. Wysiłki podejmowane w tym kierunku miały miejsce na różnych terenach: szkoły, placówek opiekuńczo-wychowawczych czy organizacji młodzieżowych. Niewątpliwym osiągnięciem teorii wychowania moralnego w Polsce jest opracowanie podstaw programu tego wychowania, stanowiącego konsekwentne rozwinięcie materialistycznej myśli pedagogicznej81. Niemniej stwierdzić wypada, że wiele szczegółowych zagadnień w tej dziedzinie nie zostało jeszcze dotąd rozwiązanych. Przede wszystkim nie dysponujemy jeszcze wciąż pełnym systemem wychowania moralnego, obejmującym formy, środki i metody wprowadzania wychowanków w świat zjawisk społecznych i angażowania ich do czynnego i świadomego udziału w kształtowaniu nowych form życia społecznego. Nie ulega wątpliwości, że system taki może zostać zbudowany wyłącznie na podstawie praktycznego doświadczenia w urzeczywistnianiu programu wychowania moralnego, którego zręby już opracowano. Tylko przy połączeniu teoretycznych dociekań z konkretnymi próbami praktycznego działania wychowawczego będzie można dalej twórczo rozwijać system wychowania moralnego i wypracowywać jego metody oraz formy.