DZIEJE ROSYJSKIEJ I RADZIECKIEJ MYŚLI PEDAGOGICZNEJ

Wspomnieliśmy, iż badania nad dziejami myśli pedagogicznej kierowane były różnymi dyrektywami i że jedną z nich była chęć wprowadzenia do świadomości naukowej polskich pedagogów pisarzy rosyjskich i radzieckich. Chęć ta wyraziła się głównie w wydawaniu ich pism, przełożonych na język polski, z informacyjnymi przedmowami i komentarzem. Dokonywało się w ten sposób znaczne rozszerzenie dotychczasowych horyzontów historii myśli pedagogicznej. Pedagogika polska w wieku XIX i XX rozwijała się bowiem w niemal zupełnej izolacji od pedagogiki rosyjskiej i radzieckiej. O ile literatura rosyjska, od Puszkina i Lermontowa aż po Tołstoja i Dostojewskiego, Czechowa i Jesienina, znajdowała się zawsze w kręgu zainteresowań polskich czytelników, o tyle znajomość pedagogiki rosyjskiej była znikoma. W otwieraniu tych nowych perspektyw brali udział nie tylko pedagogowie; pionierska rola przypadała często filozofom. Było to zrozumiałe, ponieważ najwybitniejsze nazwiska w historii pedagogiki rosyjskiej XIX wieku były to nazwiska pisarzy, dla których problematyka wychowawcza była osadzona w szerszej problematyce filozoficznej i społecznej. Taki charakter miała intelektualna działalność Bielińskiego i Czemyszewskiego, Dobrolubówa i Hercena; przygotowywane przez filozofów przekłady i wybory ich pism służyły również i pedagogice. Pedagogowie mieli zresztą i całkowicie własnych pisarzy, którymi się zajmowali. Należał do nich przede wszystkim K. Uszyński, którego pisma ukazały się w „Bibliotece Klasyków Pedagogiki”. Tom pierwszy obejmował rozprawy dotyczące wychowania (1958), tom drugi poświęcony był problemom nauczania (1959). Przekładu dokonali Lidia i Maksymilian Geppertowie, a wstępy i komentarze wyszły spod pióra L. Chmaja, M. Szulkina, F. Urbańczyka. Pisma L. Tołstoja zostały wydane w r. 1963 ze wstępem M. Szulkina, w przekładzie i z komentarzem L. i S. Wołoszynów. Wydania te nie obejmują oczywiście całości pedagogicznego dorobku wymienionych autorów, ale w każdym razie dają obszerny wybór ich pism.