Anna mucha lista schindlera

Z zupełnie innego stanowiska metodologicznego i filozoficznego podjął problematykę dziejów myśli pedagogicznej także i Władysław Spasowski. W Wyzwoleniu człowieka (1933), przedstawiając swą koncepcję szkoły twórczej w przyszłym społeczeństwie socjalistycznym, analizował szczegółowo różnorodne korzenie ideologiczne tkwiące w przeszłości, a zarazem przeszkody, jakie napotykała. Myśl pedagogiczna przeszłości stawała się w tym obrazie myślą rozdwojoną wewnętrznymi sprzecznościami; Spasowski wydobywał jej nurt postępowy i rewolucyjny, starał się go oddzielić od tendencji konserwatywnych i reakcyjnych. Ten punkt widzenia podjął i rozwinął Stefan Rudniański w książce pt. Idea wychowania społecznego w dziejach myśli pedagogicznej (1938). Punktem wyjścia było wskazanie na współczesny konflikt „dwóch przeciwstawnych koncepcji wychowania społecznego”, koncepcji faszystowskiej i koncepcji demokratycznej. „Kto chce zająć jasne i wyraźne stanowisko w walce tych dwóch orientacji pedagogicznych pisał Rudniański ten musi zdawać sobie dobrze sprawę nie tylko z ich uwarunkowania w dzisiejszej rzeczywistości społecznej, nie tylko z ich nieuchronnych konsekwencji w sferze działania praktycznego, lecz również z ich rodowodu dziejowego” .